Чэслаў Немэн

Чэслаў Немэн — выбітны польскі музыка, кампазытар і спявак беларускага паходжання.

Нарадзіўся 16 лютага 1939 году ў Старых Васілішках на Гарадзеншчыне (цяпер Шчучынскі раён).

Навучаўся ў музыкальнай пэдагагічнай вучэльні ў Горадні, па клясе домры. Як узгадваў аднакурснік і сябра Немэна Мікалай Шышыгін, Чэслаў быў выключна адукаваным чалавекам, але вельмі сумаваў па сваіх Старых Васілішках, адкуль быў родам, і часта зяжджаў туды, прапускаючы заняткі. Пасьля году навучання Немэн быў выключаны.

Першае прызнанне прыйшло да артыста ў 1964 годзе, калі Марлен Дытрых запісала нямецкую вэрсію яго песні «Czy mnie jeszcze pamiętasz?». У 1966 годзе Чэслаў пачаў складаць матэрыял у духу соўл, а для радыёпраграм запісаў некалькі расейскіх народных песень.

Калі Немэн другі раз патрапіў у Парыж, яму давялося выступаць разам з такімі знакамітасцямі як Spencer Davis Group, Kinks і Pretty Things. З-за мяжы Чэслаў вярнуўся з ідэямі хіпі. Ён адпусьціў доўгія валасы, цалкам зьмяніў імідж, а яго новыя музычныя прыхільнасці знаходзіліся пад моцным уплывам чорнага соўлу.

У пачатку 1967 году Немэн сышоў з Niebiesko-Czarni і распачаў уласную кар’еру, сабраўшы гурт Akwarele. Улетку таго ж году Чэслаў выступіў на фэсце ў Сопаце, дзе зрабіў сэнсацыю песняй «Дзіўны гэты сьвет» («Dziwny jest ten świat»). Песьня прынесла спеваку першую прэмію. З «Акварэлямі» Немэн запісаў тры альбомы (з іх найболей удалыя першыя два), правёў сэрыю тураў і прыняў удзел у шэрагу фэстаў.

У 1969 годзе Чэслаў у цалкам новым асяродздзі стварыў альбом Niemen Enigmatic, дзе выкарыстаў вершы вядомага польскага паэта Цыпрыяна Норвіда. У пачатку 1970-х у творчасьці музыкі ў адрозьненне ад ранніх соўл-арыентаваных прац пачалі пераважаць прагрэсіўныя павевы. Зьмена стылю запатрабавала і зьмены суправаджалага складу, і цяпер каманда артыста, якая складалася з будучых чальцоў SBB, звалася проста Niemen. Новы калектыў шмат гастраляваў у сябе на радзіме, выяжджаў у Нямеччыну, Чэхаславакію, Фінляндыю і Вугоршчыну, а таксама стаў удзельнікам цырымоніі адкрыцьця Алімпійскіх Гульняў у Мюнхэне.

У гэты пэрыяд Чэслаў запісаў для фірмы «CBS» некалькі англамоўных плытаў. У 1974 годзе Немэн сабраў чарговы праект, Aerolit, з якім выпусціў джаз-рокавы альбом. Новая каманда распалася вельмі хутка, і наступную кружэлку музыка запісваў практычна ў адзіночку. Калі гучанне Katharsis было чыста электронным, то праца 1978 Idee Fixe з'яўлялася разнаплянавай. Тут можна было пачуць і фальклёрныя стылізацыі, і электронны авангард і фанк і шматузроўневыя імправізацыі. Да канца 1970-х гастрольная дзейнасць артыста моцна скарацілася. У 1978 году ён выпусціў касэту з залатымі гітамі, а ў наступным годзе — кружэлку з падобным матэрыялам. У чэрвені 1979 году Чэслаў Немэн выступіў на фестывалі ў Аполі, а 24 жніўня 1979 году ў Сопаце атрымаў гран-пры фэстывалю Інтэрбачаньня за песню «Да прыходу вясны». На хвалі прызнання ўжо ў верасні 1979 году Чэслаў Немэн наведаў родныя Старыя Васілішкі. Напрыканцы 1979 году была выпушчаная супраць волі музыкі кружэлка Пастскрыптум, прэзэнтацыя якой адбылося ў студзені 1980 году ў Канах і якая падводзіла свайго роду рысу вялікага этапу яго творчага шляху.

У 1980-х Немэн экспэрымэнтаваў з электроннымі гукамі, а потым захапіўся кампутарнай графікай. Перад тым як знікнуць з поля зроку на доўгі час Немэн выступіў на канцэрце «Old Rock Meeting», прысьвечаным 25-годздзю польскага року, і ў 1989 годзе выпусціў альбом Terra Deflorata.
17 студзеня 2004 году Чэслаў Немэн памёр ад раку. Пахаваны на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве. У апошнюю дарогу артыста праводзілі найбліжэйшыя родныя, сябры, прадстаўнікі ўладаў і фаны. Урну з парэшткамі Немана пахавалі ў катакомбах. Калі пачыналася пахаваньне, з ініцыятывы Радыётройкі на ўсіх радыёстанцыях Польшчы загучала песня «Дзіўны гэты сьвет» — найбольш вядомая з рэпэртуару Чэслава Немэн

Бібліяграфія

Аб выставе "Памяці Чэслава Немена" ў Гродне // Ніва. - 2007. - 15 крас. - С. 11.
Адамовіч, Святлана. Каб зноў пайшоў гадзіннік часу / С. Адамовіч// Народная газета. - 2010. - 28 верасня. - С. 6.
Адляніцкі, А. Нёман, якога мы страцілі / Андрэй Адляніцкі; фота // День. – 2004. – 29 студз. – С. 13.
Балвановіч, М. Старыя Васілішкі. Новыя творы / Марына Балвано-віч; фота аўтара // Гродзенская праўда. - 2006. - 13 ліпеня. - С. 8.
Басько, А. "Падарожжа" па Кнізе водгукаў / Алена Басько // Дзяннi-ца. - 2013. - 16 лют. - С. 3.
Белохвостик, Н. Песни Чеслава Немана пела Марлен Дитрих и жите-ли белорусской деревни / Надежда Белохвостик // Комсомольская
правда в Белоруссии. - 2009. - №230. - С. 13.
Бибикова, А. В доме Чеслава Немена / Алла Бибикова // Дзяннiца. - 2013. - 21 лют. - С. 3.
Бібікава, А. Вяртанне далёкай - блізкай зоркі / Ала Бібікава; фота аўтара // Дзяннiца. - 2010. - 14 снеж. - С. 5.
Бибикова, А. Звезда близкая и далёкая / Алла Бибикова; фото автора//
Гродзенская праўда. - 2009. - 21 лют. - С. 4-5.
Бiбiкава, А. "Ёсць такі дом далёка-далёка… / Ала Бібікава; фота аў-тара, з архіва жыхаркі вёскі Васілішкі Соф'і Мухляда // Дзянніца. - 2009. - 17 лют. - С. 4-5.
Бибикова, А. "Неманские" встречи / Алла Бибикова // Гродзенская праўда. - 2011. - 19 сак. - С. 3.
Бибикова, А. "Неменские " встречи. В Старых Василишках вместе с
группой польских журналистов и фотографов побывал двоюродный брат Чеслава Немена Ромуальд Выджицкий из Щетина / Алла Биби-кова; фото автора // Дзяннiца. - 2011. - 22 сак. - С. 3.
Бибикова, А. Неманское местечко / Алла Бибикова // Гродзенская праўда. - 2011. - 11 мая. - С. 9.
Бибикова, А. Памяти великого музыканта : [польский документаль- ный фильм "Чеслав Немен", постановщик Е. Шпаковский] / А.Биби-
кова // Милицейский вестник. - 2008. - 24 апр. - С. 23.
Бібікава, А. Святло далёкай зоркі / Ала Бібікава // Гродзенская праў-да. - 2010. - 20 лют. - С. 5.
Бібікава, А. Слава Чэслава / Ала Бібікава // Гродзенская праўда. - 2011. - 23 лютага. - С. 3.
Бібікава, А. Слава Чэслава / Ала Бібікава // Гродзенская праўда. - 2011. - 16 лют. - С. 7.
Бибикова, А. "Странный мир" Чеслава Немена / Алла Бибикова // Гродзенская праўда. - 2009. - 28 кастр. – С. 3.
Бібікава, А. Тут натхнення вытокі / Ала Бібікава; фота аўтара // Гро-дзенская праўда. - 2010. - 1 снеж. - С. 33 .
Бібікава, А. Чэслаў Немэн глядзіць з партрэта / Ала Бібікава; фота // Гродзенская праўда. -2012. - 17 кастр. - С. 8 .
Бибикова, А. Чеслав Немен объединил поколения / Алла Бибикова; фото автора // Дзянніца. - 2010. -2 сак. - С. 5.
Бібікава, А. Чэслаў Немен яднае палякаў і беларусаў / Ала Бібікава // Дзяннiца. - 2010. - 16 лют. - С. 8.
Буйноўская, Т. Вытокі песні / Т.Буйноўская // Дзянніца. – 2005. – 8 лют. – С. 2.
Віленцэвіч, Г. І льецца над Нёманам Чэслава слаўная песня... / Ган-на Віленцэвіч; фота Алы Бібікавай // Дзяннiца. - 2012. - 3 сак. - С. 3.
Вожык, Зм. Немэн з-пад Нёмана / Зм.Вожык; фота аўтара // Краяз-наўчая газета. - 2011. - №8. - С. 6.
Галінскі, Ц. Памёр Чэслаў Нэмен / Ц. Галінскі // Биржа информ. - 2004. - 22 янв. - С. 1; 16.
Гармель, И. Приоткрытые глубины Немана / Инна Гармель // Бело-русская нива. - 2010. - 20 марта (№51). - С. 12.
Герасимова, Л. Немен без загадок? / Л. Герасимова, В.Зинченко // Ро-весник. - 1974. - №10. - С. 25.
Дежыц, В. З найлепшымі ўспамінамі пра Васілішкі / В.Дзежыц // Дзянніца. – 2000. – 9 лют. – С. 4.
Жалкоўскі, А. Чэслаў Немен: у песнях і ва ўспамінах / А.Жалкоўскі // Гродзенская праўда. – 2005. – 27 студз.
Іваноўскі, П. Чэслаў Немен зорка замежнай эстрады / П.Іваноўскі // Дзянніца . – 1998. – 26 жн. – С. 4.
Каспярчук, А. "Дзіўны свет" / Аляксандр Каспярчук // Дзянніца. - 2009. - 13 кастр. - С. 6.
Маевский, С. Трубадур из Старых Василишек / Станислав Маевский; фото Ярослава Ванюкевича // Вечерний Гродно. – 2004. – 14 июля. – С. 4.
Немен Чэслаў // Памяць: Гісторыка дакументальная хроніка Шчу-чынскага раёна. – Мн., 2001. – С. 447-448.
Петров, А. Электронные симфонии Чеслава Немена / А.Петров // Клуб и художественная самодеятельность. - 1976. - №17. - С. 38-40.
Попко, И. "Ты меня еще помнишь...": путешествие на родину Чеслава Немена, деревня Старые Василишки Щучинского района / И. Попко // Советская Белоруссия. - 2008. - 18 апр. - С. 9.
Сенюта, В. Давайте вместе сохраним память о земляке [Чеславе Не-мене] / Владимир Сенюта // Дзяннiца. - 2013. - 12 лют. - С. 2 .
70 год з дня нараджэння Чэслава Немана (1939, в. Старыя Василишки- 2004) // Наша слова. - 2009. - 18 лют. - С. 1.
Суднік, С. Памяці Чэслава Немана / Станіслаў Суднік // Наша слова. - 2005. - 26 студз. - С. 1.
Стефанович, Л.С. Знатные земляки из Василишек / Л.С.Стефанович// Шчучыншчына: мінулае і сучаснасць. - Гродна-Шчучын. - 1995-1997. - С. 214.- (Са зместу: Неман Чэслаў).
Ступакевіч, Т. З днём нараджэння, музей! / Таццяна Ступакевіч // Дзяннiца. - 2011. - 23 жн. - С. 3.
Ступакевіч, Т. "Ужо ў чатыры гадочкі сын Антона Выдрыцкага па-ступаўся на табурэтку і граў на піяніна", - узгадваюць суседзі знака-мітага на ўвесь свет рок-музыканта[Чэслава Немэна] / Таццяна Сту-пакевіч; фота Аляксея Бібікава і з сямейнага архіва // Дзяннiца. - 2010. - 31 жн. - С. 5.
Сцяпанчанка, Г. А музыка гучыць... / Ганна Сцяпанчанка; фота // Краязнаўчая газета. - 2012. - № 24. - С. 5.
Уладзімірава, А. Чэслаў Немэн. Голас пакалення / Ала Уладзімірава// Дзяннiца. - 2011. - 22 лютага. - С. 4.
Ушёл в историю // Советская Белоруссия. - 2004. - 22 янв. - С. 3.
Шаранговіч, Н. Ад роднай хаты Чэслава Нэмена / Н. Шаранговіч // Культура. - 2005. – 12 - 18 лют. - С. 15.
Шаповалов, А. Сын Нёмана и Вислы / Анатолий Шаповалов // Со-ветская Белоруссия. - 2008. - 24 янв.